Η ένταση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν μπορεί να επηρεάσει τους BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) με διάφορους τρόπους, αν και το Πακιστάν δεν είναι μέλος του οργανισμού. Οι πιθανές επιπτώσεις εξαρτώνται από την έκταση και τη διάρκεια της κρίσης, καθώς και από τη στάση των κρατών μελών.
Με δεδομένο ότι θα υπάρξουν άμεσες όσο και τις έμμεσες επιπτώσεις από αυτή την κρίση και την ένταση που δημιουργεί, ας δούμε μερικούς τους παράγοντες που μπορούν να εξασφαλίσουν την ανθεκτικότητα του οργανισμού.
Οι BRICS ιδρύθηκαν ως μια ομάδα ανάπτυξης και οικονομικής συνεργασίας, αλλά τα μέλη της έχουν συχνά αντικρουόμενα γεωπολιτικά συμφέροντα. Η Ινδία και η Κίνα, για παράδειγμα, ανταγωνίζονται για επιρροή στην Ασία, ενώ η Ρωσία και η Κίνα συνεργάζονται στενά αλλά έχουν διαφορετικές προτεραιότητες σε ζητήματα όπως η Ουκρανία ή οι σχέσεις με τη Δύση.
Η Κίνα, ως κύριος σύμμαχος του Πακιστάν, συχνά υποστηρίζει τη θέση του Πακιστάν σε διεθνείς οργανισμούς (π.χ. ΟΗΕ). Αν η Κίνα ευθυγραμμιστεί ανοιχτά με το Πακιστάν, μπορεί να δημιουργήσει τριβές με την Ινδία εντός των BRICS, μειώνοντας την ικανότητα συνεργασίας σε θέματα όπως οικονομική ανάπτυξη ή κλιματική δράση.
Το Πακιστάν δεν είναι μέλος των BRICS, αλλά είναι στρατηγικός σύμμαχος της Κίνας (μέσω του οικονομικού διαδρόμου CPEC και της στρατιωτικής συνεργασίας).
Αν η ένταση μεταξύ Ινδίας-Πακιστάν κλιμακωθεί (π.χ. με τρομοκρατικές επιθέσεις ή συνοριακές συγκρούσεις), η Κίνα μπορεί να αντιμετωπίσει πίεση να στηρίξει το Πακιστάν σε διεθνείς οργανισμούς (ΟΗΕ, SCO κ.ά.), δημιουργώντας τριβές με την Ινδία.
Η Ινδία, με τη σειρά της, μπορεί να αντιδράσει περιορίζοντας την οικονομική ή πολιτική συνεργασία εντός των BRICS, ειδικά σε θέματα όπου η Κίνα έχει ηγετικό ρόλο (π.χ. ψηφιακό νόμισμα, υποδομές).
Η αποτελεσματικότητα των BRICS βασίζεται στην ικανότητα των μελών να συμφωνούν σε κρίσιμα θέματα (π.χ. μεταρρυθμίσεις στο ΔΝΤ, κλιματική δράση). Αν η Ινδία και η Κίνα βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές σε μια κρίση Ινδίας-Πακιστάν, μπορεί να δυσκολέψουν την έκδοση κοινών δηλώσεων ή την προώθηση νέων πρωτοβουλιών.
Ένα προηγμένο παράδειγμα υπάρχει το 2019, μετά την επίθεση στο Πουλγουάμα, όπου η Κίνα απέκλεισε την καταδίκη του Πακιστάν στο ΟΗΕ, δημιουργώντας δυσαρέσκεια στην Ινδία.
Οι εντάσεις μπορεί να ωθήσουν την Ινδία να επικεντρωθεί περισσότερο σε ζητήματα ασφάλειας, μειώνοντας την πολιτική και οικονομική δέσμευσή της για πρωτοβουλίες των BRICS, όπως η Τράπεζα Ανάπτυξης BRICS ή η ψηφιακή συνεργασία.
Οι BRICS έχουν δημιουργήσει σημαντικούς θεσμούς, όπως την Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης (NDB) και το Σύστημα Πληρωμών BRICS Pay.
Αν η Ινδία νιώσει ότι η Κίνα χρησιμοποιεί τους BRICS για να προωθήσει τα δικά της συμφέροντα (π.χ. μέσω επενδύσεων στο Πακιστάν), μπορεί να επιλέξει να μειώσει τη συμμετοχή της σε κοινά projects. Να ενισχύσει τη συνεργασία με άλλες χώρες (π.χ. ΗΠΑ, ΕΕ) ως αντίβαρο.
Αν οι εντάσεις μεταξύ Ινδίας-Πακιστάν εξελιχθούν σε μεγαλύτερη σύγκρουση, οι BRICS μπορεί να αντιμετωπίσουν πιέσεις να λάβουν θέση, ιδίως αν η Κίνα και η Ρωσία (που έχει ιστορικές σχέσεις και με τις δύο πλευρές) προβούν σε αντιφατικές κινήσεις. Αυτό θα μπορούσε να αποδυναμώσει τη συλλογική λήψη αποφάσεων.
Το 2024, οι BRICS προσέθεσαν νέα μέλη (π.χ. Αίγυπτο, ΗΑΕ, Ιράν, Αιθιοπία). Αν η Ινδία και η Κίνα συνεχίσουν να έχουν εντάσεις, μπορεί να διχαστεί η ομάδα σε υποομάδες (Ινδία-Νότια Αφρική-Βραζιλία vs. Κίνα-Ρωσία-Ιράν).
Να δυσκολέψει την ένταξη νέων μελών (π.χ. αν η Κίνα προτείνει το Πακιστάν, η Ινδία θα θέσει βέτο).
Παρά τις προκλήσεις, υπάρχουν λόγοι που αποδεικνύουν ότι η ομάδα μπορεί να διατηρήσει τη συνοχή της. Οι BRICS έχουν αντιμετωπίσει παλαιότερες εντάσεις (π.χ. συνοριακές διαμάχες μεταξύ Ινδίας-Κίνας το 2020) χωρίς να διαλυθούν, λόγω κοινών οικονομικών συμφερόντων. Η Ινδία και η Κίνα μπορεί να έχουν γεωπολιτικές διαφορές, αλλά και οι δύο ωφελούνται από τη συμμετοχή τους στους BRICS. Εργάζονται και οι δύο πάνω σε ζητήματα αποδολαριοποίησης (χρήση τοπικών νομισμάτων σε εμπόριο). Αναζητούν, επίσης και οι δύο, πρόσβαση σε αγορές της Αφρικής και Λατινικής Αμερικής μέσω των BRICS. Η ομάδα BRICS, εκτός από την αποδολαριοποίηση, επικεντρώνεται σε θέματα όπως η τεχνολογική καινοτομία, και προσπαθεί να γίνει αντίβαρο στη Δύση. Τομείς που ενδιαφέρουν αμφότεροι και τις δύο πλευρές και είναι ικανοί να τις κάνουν να διατηρήσουν τη συνεργασία ακόμα και με πολιτικές διαφωνίες.
Κράτη όπως η Βραζιλία, η Ρωσία ή η Νότια Αφρική (μέλη των BRICS) μπορούν να ενισχύσουν την ουδετερότητα, προωθώντας τον διάλογο για να προστατεύσουν τη συνοχή των BRICS. Η Ρωσία ιδίως, έχει καλές σχέσεις τόσο με την Ινδία (στρατιωτικές συμφωνίες) όσο και με την Κίνα (ενεργειακή συνεργασία) και ίσως λειτουργήσει ως μεσάζων. Μπορεί να λειτουργήσει ως διαμεσολαβητής, όπως έκανε στο παρελθόν σε διαφορές SCO.
Η αυξανόμενη αντιπαλότητα ΗΠΑ-Κίνας το τελευταίο διάστημα και οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας ωθούν τους BRICS να παραμείνουν ενωμένοι ως εναλλακτικό κέντρο δύναμης.
Πιθανά Μελλοντικά Σενάρια
Το Βέλτιστο Σενάριο: Οι εντάσεις Ινδίας-Πακιστάν παραμένουν υπό έλεγχο, και οι BRICS συνεχίζουν να επικεντρώνονται σε οικονομικά θέματα.
Το Ενδιάμεσο Σενάριο: Η Ινδία περιορίζει τη συνεργασία σε συγκεκριμένους τομείς (π.χ. κλιματική αλλαγή) αλλά αποφεύγει ανοιχτή σύγκρουση.
Το Πεσσιμιστικό Σενάριο: Μια μεγάλη κρίση (π.χ. πόλεμος Ινδίας-Πακιστάν) οδηγεί σε προσωρινή αναστολή λειτουργίας των BRICS, με την Ινδία να πλησιάζει περισσότερο τη Δύση.
Συμπέρασμα:
Η πρόοδος των BRICS δεν είναι πιθανό να σταματήσει λόγω των εντάσεων Ινδίας-Πακιστάν. Ακόμα και εαν κλιμακωθεί δραστικά, δεν θα διαλύσει τους BRICS. Ωστόσο, η πολιτική αστάθεια μπορεί να επιβραδύνει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, να επιβραδύνει την οικονομική ενσωμάτωση. Να δημιουργήσει νέους ανταγωνισμούς εντός της ομάδας εμφανιζόμενοι με μορφή παρατάξεων. Μπορεί όμως να ενισχύσει τον ρόλο των άλλων μελών της ομάδας (π.χ. Ρωσία, Βραζιλία, Ν. Αφρική) ως “ενοποιητές”, δημιουργώντας μεγαλύτερη ισορροπία εντός της ομάδας. Η οικονομική συνεργασία παραμένει ο κύριος πυλώνας των BRICS, και τα κράτη μέλη έχουν ισχυρά κίνητρα να διατηρήσουν αυτόν τον στόχο ως προτεραιότητα. Το κλειδί της επιτυχίας θα είναι αν τα κράτη μέλη μπορούν να διαχωρίσουν τις γεωπολιτικές εντάσεις από τους κοινούς στόχους ανάπτυξης.
